Η διαχείριση του πένθους
Στη ζωή ενός ανθρώπου υπάρχουν πολλά θέματα ταμπού, τα οποία καλείται να διαχειριστεί.
Το πιο σημαντικό όμως είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ειδικότερα ο θάνατος. Η απώλεια συμβολίζει το τέλος μιας γνωστής κατάστασης, το πέρασμα σε κάτι άλλο άγνωστο που φοβίζει. Κανείς δεν το εύχεται για τον ίδιο και για κανέναν άλλον άνθρωπο με τον οποίο θα είναι δεμένος συγγενικά και συναισθηματικά. Η αίσθηση που δημιουργείται στον άνθρωπο με την απώλεια ενός αγαπημένου του προσώπου είναι το πένθος, ένας ψυχικός πόνος που πληγώνει βαθιά τον άνθρωπο και ταρακουνάει τη ζωή του όσο φυσιολογικός και να είναι.
Υπάρχουν οι φυσιολογικές απώλειες, υπάρχουν οι αναπάντεχες, υπάρχουν όμως και εκείνες που έχουν να κάνουν με ανθρώπους που χάνουμε από τη ζωή μας, επειδή επέρχεται ένας χωρισμός. Το συναίσθημα όμως σε όλες τις περιπτώσεις παραμένει το ίδιο, το πένθος. Οι περισσότεροι άνθρωποι το ξεπερνάνε, με τον χρόνο να είναι σύμμαχός τους, όχι όμως με εύκολο τρόπο. Άλλοι θέλουν να το καλύψουν αμέσως και να προχωρήσουν, χωρίς να δώσουν έμφαση στα συναισθήματά τους. Αρκεί να το κουκουλώσουν με κάτι άλλο για να μπορέσει να ξεχαστεί, αρκεί που δεν είναι εκεί να τους θυμίζει την απώλεια. Άλλοι, πάλι δεν το ξεπερνάνε ποτέ και το κουβαλάνε πάντα μέσα τους, για τους δικούς τους λόγους, για ασφάλεια, για σιγουριά, για καθήλωση, ό,τι κάνει νόημα στον καθένα.
Η διατήρηση του πένθους με ένα τρόπο που να εξυπηρετεί την ανάμνηση και την προσκόλληση στο παρελθόν, δεν είναι η λύση που θα φέρει τη λύτρωση στο άτομο. Το ουσιαστικότερο είναι η σωστή επίλυση του πένθους που δημιουργείται από την απώλεια, μέσα από τη θέληση και την επεξεργασία του ατόμου για ζωή, για τη δική του ζωή. Πολλές φορές μαζί με τον άνθρωπο που χάνεται, χάνεται και η ίδια η επιθυμία για ζωή του συντρόφου ή του ανθρώπου που ήταν δίπλα του. Εκείνη τη στιγμή το άτομο, νιώθει ότι δεν αξίζει να βρίσκεται και εκείνο στη ζωή καθώς ο σύντροφος του που χάθηκε και αυτό που είχαν μαζί, νοηματοδοτούσε την κοινή ύπαρξή τους.
Η διαχείριση του πένθους, δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. Κάθε άνθρωπος ενεργεί, συναισθάνεται και σκέφτεται διαφορετικά για την απώλεια. Η στήριξη που απαιτείται σε περίπτωση που το άτομο δεν μπορεί να επιστρέψει στην καθημερινότητα, χρειάζεται να έχει και εξειδικευμένη προσέγγιση.
Δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για την επαναφορά του ανθρώπου στον κανονικό του συναίσθημα. Έχουν όμως διαπιστωθεί πέντε στάδια του πένθους μέσα από τις έρευνες της Kubler-Ross. Αυτά είναι συναισθηματικές φάσεις που συνήθως περνάει κάθε άνθρωπος, κατά τη διάρκεια του πένθους:
- Άρνηση: το άτομο δεν δέχεται ότι αυτό το περιστατικό συνέβη στον ίδιο και αρνείται την ύπαρξη του τέλους. Είναι το αρχικό στάδιο όπου λειτουργεί και σαν μηχανισμός άμυνας για να προστατέψει τον εαυτό του από την ύπαρξη άγχους. Εξυπηρετεί και σαν στάδιο όπου το άτομο αναγνωρίζει ότι κάτι διαφορετικό έχει συμβεί στη ζωή του αλλά δεν θέλει να το πιστέψει.
- Θυμός: Ο θυμός κάνει την εμφάνισή του όταν πια έχει συνειδητοποιηθεί η απώλεια. Το άτομο αναζητά κάποιον για να ρίξει τις ευθύνες, θυμώνει σχεδόν με τους πάντες, τα βάζει με τα θεία και με τους ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά του. Όποιος βρίσκεται δίπλα σε τέτοια άτομα που εκφράζουν θυμό, ας σημειωθεί ότι δεν πρέπει να γεμίσουν με ενοχή για τις κατηγόριες, καθώς πρόκειται για ένα στάδιο του πένθους.
- Διαπραγμάτευση: Στο στάδιο αυτό, γίνεται "παζάρι" για την εξαγορά χρόνου σε περίπτωση που το άτομο ετοιμάζεται να χάσει ένα αγαπημένο του πρόσωπο ή για την ύπαρξη "βιώσιμης" λύσης μετά την απώλεια. Παρόλο που ξέρει ότι δεν θα έχει τη λύση που επιθυμεί, προσπαθεί να σκεφτεί και να επιδιώξει μερικές φορές τον τρόπο με τον οποίο θα αποφύγει το μοιραίο. Σε αυτό το στάδιο, συνήθως το άτομο αρχίζει να σκέφτεται ενοχικά για τον ίδιο και το τι θα μπορούσε να κάνει για να αποφύγει την απώλεια. Τέτοια συναισθήματα μπορούν να κρατήσουν κολλημένο τον άνθρωπο σε αυτό το στάδιο για αρκετό διάστημα.
- Κατάθλιψη: Εδώ, το άτομο αρχίζει και συνειδητοποιεί σοβαρά την απώλεια. Έρχεται σε επαφή με τα συναισθήματά του που είναι θλίψη, πόνος, στεναχώρια, φόβο, αβεβαιότητα. Τέτοια συναισθήματα είναι εντελώς φυσιολογικά να υπάρξουν και δεν πρέπει να τρομάζουν με την παρουσία τους. Το άτομο σε αυτή τη φάση δεν μπορεί και δεν θέλει να ανυψωθεί ψυχολογικά για αυτό και κάθε προσπάθεια που γίνεται από το περιβάλλον του να ξεφύγει από αυτά, οδηγείται σε αποτυχία. Το άτομο εδώ χρειάζεται το χρόνο να πενθήσει, να αναγνωρίσει αυτά τα συναισθήματα και έτσι να μπορέσει να μην τα φοβάται πια. Ακουμπώντας τα, θα καταλάβει τι νιώθει, θα σταματήσει σταδιακά να φοβάται και έτσι θα μπορέσει να ανασηκωθεί και να εκτιμήσει τη βοήθεια που του δίνεται.
- Αποδοχή: Το άτομο πλέον έχει καταλάβει ότι η απώλεια είναι υπαρκτή, είτε επέρχεται, είτε συνέβη. Αν πρόκειται για επερχόμενη απώλεια, είναι πολύ καλό το άτομο να φροντίσει να κλείσει τις σχέσεις του με τον καλύτερο για εκείνον τρόπο και να αποχαιρετήσει το περιβάλλον του. Είναι ωφέλιμο και φρόνιμο για τον ίδιο αλλά και για τους γύρω του που θα συνεχίσουν να ζουν. Το άτομο που έχει χάσει κάποιον δικό του, αποφασίζει πλέον ότι δεν μπορεί να κάνει κάτι διαφορετικό για να αλλάξει την κατάσταση και φροντίζει να διατηρεί τη μνήμη με έναν τρόπο που δεν είναι δυσλειτουργικός για την καθημερινότητά του.
Τα στάδια αυτά δεν έχουν προγραμματισμένη χρονική διάρκεια και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ακολουθούν τη συγκεκριμένη πορεία, όπου στο τέλος της το άτομο επιλύει το δύσκολο συναίσθημα και ανασυγκροτείται. Αξίζει να σημειωθεί ότι η απώλεια παίρνει πολύ σοβαρή υπόσταση στο συναίσθημα ενός ανθρώπου και ενδέχεται να αποτυπωθεί από τον καθένα με διαφορετική ένταση. Σε όλα αυτά τα στάδια σημαντική είναι η υποστήριξη και η ενθάρρυνση του ατόμου, πάντα όμως με σεβασμό στο συναίσθημά του.
Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος - Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής
~ Επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε ραντεβού: 210 - 8085370 ή στείλτε μας μήνυμα ~
