Φανταστείτε ότι σας πιάνει έντονη ταχυκαρδία αλλά ο γιατρός σας λέει ότι δεν έχετε κάνενα πρόβλημα με την καρδιά σας. Φανταστείτε να νιώθετε ότι δεν μπορείτε να αναπνεύσετε αλλά να μην έχετε κανένα πρόβλημα με το αναπνευστικό σας. Φανταστείτε να νιώθετε τα άκρα σας να παραλύουν αλλά ο νευρολόγος σας λέει ότι δεν έχετε κανένα πρόβλημα με τα νεύρα σας.

Αρχίζετε να αναρωτιέστε τότε γιατί νιώθετε έτσι. Αν έχετε παρόμοια συμπτώματα και οι γιατροί δεν μπορούν να βρούν κάποιο οργανικό αίτιο, τότε υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα τα συμπτώματα αυτά να είναι ψυχοσωματικά.

Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι εκείνα που δεν έχουν γνωστά βιολογικά αίτια και προκαλούνται ή επιδεινώνονται από ψυχολογικούς παράγοντες. Ο άνθρωπος είναι ένα βιοψυχοκοινωνικό ον, το οποίο σημαίνει ότι βιολογικές, ψυχολογικές λειτουργίες και ερεθίσματα από το περιβάλλον, αλληλεπιδρούν εσωτερικά στον οργανισμό και τον επηρεάζουν.

Ο απαιτητικός σύγχρονος τρόπος ζωής, το έντονο άγχος και οι ψυχολογικές ανισορροπίες που βιώνει ένα πρόσωπο στη ζωή του, μπορεί να εκδηλωθούν με συμπτώματα όπως ταχυκαρδία, ναυτία, τρέμουλο, ιδρώτας, ξηροστομία, ασφυξία, πονοκέφαλοι, τριχόπτωση, πόνος στο στήθος κ.α. Αν δεν παρέμβει σε αυτά τα συμπτώματα εγκαίρως, τότε υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθούν σε ψυχοσωματικές ασθένειες όπως έλκος, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, διαταραχές στομάχου, επαναλαμβανόμενες ημικρανίες, πόνοι στην πλάτη.

Πολλοί άνθρωποι, όταν ακούν από το γιατρό, ότι η αιτία των συμπτωμάτων δεν είναι οργανική αλλά ψυχολογική, τρομάζουν πιστεύοντας ότι κάτι δεν πάει καλά με τους ίδιους ή έχουν κάποια ψυχική διαταραχή. Ο τρόμος οφείλεται κυρίως στην άγνοια αλλά και στο στίγμα που κουβαλούν οι ψυχικές διαταραχές. Θέλω να σας καθησυχάσω: τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι ενδείξεις που σας βοηθούν να καταλάβετε ότι πρέπει να αντιμετωπίσετε ένα θέμα που σας απασχολεί και αν αυτό δεν γίνει εγκαίρως, υπάρχει κίνδυνος να επιδεινωθούν σε ψυχοσωματικές ασθένειες.

Παρακάτω αναγράφω τις πιο σημαντικές αιτίες των ψυχοσωματικών ασθενειών:

 

1) Συναισθήματα που προκαλούν δυσφορία
Όλα τα συναισθήματα χρειάζεται αρχικώς να γνωρίζετε ότι είναι μέρος της ζωής σας, όλα έχουν την σημασία τους και συνδέονται με γεγονότα, σκέψεις και καταστάσεις που συμβαίνουν στη ζωή. Επομένως, δεν πρέπει να φοβάστε τα συναισθήματα που σας κάνουν να μη νιώθετε καλά αλλά να προσπαθήσετε να διακρίνετε τι βρίσκεται πίσω από αυτά που σας κάνει να νιώθετε έτσι.

 

" Τα κυριότερα συναισθήματα που αν δεν επιλυθούν μπορεί να οδηγήσουν σε μία ψυχοσωματική ασθένεια είναι η λύπη, η ενοχή, ο μη εκφραζόμενος θυμός, η ζήλια, το μίσος, η απογοήτευση, η αγανάκτηση, η μοναξιά και ο φόβος"

 

Τα δυσφορικά συναισθήματα είναι ένας τρόπος για να σας προειδοποιήσει ο εαυτός σας ότι κάτι στη ζωή σας δεν πηγαίνει καλά και ότι αυτό το κάτι, πρέπει να το αντιμετωπίσετε και να το λύσετε. Αν αγνοήσετε αυτά τα συναισθήματα, το μυαλό σας τότε θα αυξήσει την ένταση των συναισθημάτων αυτών, σε τέτοιο σημείο ώστε να χρειαστεί να κάνετε κάτι για αυτό.

Αν τα δυσφορικά συναισθήματα αγνοηθούν για αρκετό καιρό, τότε υπάρχει κίνδυνος να εξελιχθούν σε ψυχοσωματικές ασθένειες. Με αυτόν τον τρόπο, ο εγκέφαλός σας, σάς λέει ότι δεν έχει άλλο τρόπο για να σας κάνει να αντιμετωπίσετε αυτή την ψυχολογική δυσκολία, παρά μόνο αν το σωματοποιήσει σε ασθένεια προκειμένου να κερδίσει την προσοχή σας.

Όταν αρρωστήσετε, τότε αναγκάζεστε να αποσυρθείτε για λίγο από την καθημερινότητά σας, να βρείτε χρόνο να αναρρώσετε σωματικά και ταυτόχρονα να επανεκτιμήσετε την προηγούμενη κατάσταση, ώστε από εδώ και πέρα να αναλάβετε την ευθύνη να βρείτε τη λύση για ό,τι σας ενοχλεί, προκειμένου να μην νοσήσετε ξανά.

 

2) Εσωτερική επίλυση προβλημάτων
Μία από τις πιο σημαντικές λειτουργίες του οργανισμού σας, είναι η διατήρηση της υγείας. Αν ο εγκέφαλός σας αντιλαμβάνεται μία απειλή για την ευημερία σας, τότε αναλαμβάνει συγκεκριμένες δράσεις για να αντιμετωπίσει αυτά τα ζητήματα έξω από την αντίληψή σας και χωρίς τη συγκατάθεσή σας.

Για παράδειγμα, εάν οι συνθήκες εργασίας σας είναι πολύ αγχωτικές και δεν προβλέπεται να πάρετε άδεια νωρίτερα, τότε ο οργανισμός σας μπορεί να "δυσανασχετήσει" και να σας κάνει να αρρωστήσετε για να σας προστατεύσει. Όταν αρρωστήσετε, τότε βρίσκεστε κλεισμένος στο σπίτι, οπότε η εσωτερική σύγκρουση του εργασιακού άγχους δεν υφίσταται πια.

Ένα άλλα παράδειγμα που βλέπουμε αρκετά συχνά στις οικογενειακές θεραπείες, είναι η σχολική άρνηση των παιδιών που συνοδεύεται με ασθένειες. Πολλές φορές τα παιδιά, επειδή για διάφορους λόγους δεν μπορούν ή δεν θέλουν να εκφραστούν, μπορεί να προκαλέσουν την ασθένειά τους ώστε να αποφύγουν να πάνε στο σχολείο. Προσοχή: τα παιδιά δεν υποκρίνονται ότι είναι άρρωστα αλλά πραγματικά μπορούν να αρρωστήσουν. Πίσω από το σωματικό σύμπτωμα, βρίσκεται συνήθως μία ψυχολογική αιτία που αφορά ενδεχομένως στον εκφοβισμό του παιδιού στο σχολείο, στις δυσκολίες του στα μαθήματα, στην θέλησή του να παραμείνει με τον γονιό που βρίσκεται στο σπίτι γιατί νιώθει τον προστατεύει είτε άλλες περιπτώσεις που τις βλέπουμε μέσα από την οπτική της οικογενειακής θεραπείας.

Παρόμοιο παράδειγμα, παρουσιάζεται στους γονείς όταν τα παιδιά τους αποφασίζουν να εγκαταλείψουν την οικία και να μετακομίσουν, να σπουδάσουν, να πάνε στρατό κτλ. Ο γονέας που αρρωσταίνει, είναι εκείνος που είναι περισσότερο δεμένος με το παιδί και βλέπει ότι κομμάτι του εαυτού του απειλείται και αποκόπτεται, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αντέξει, οπότε νοσεί.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, αν υπάρχουν δύο γονείς, αναρωτιόμαστε ως θεραπευτές για την ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού-γονέων και όταν υπάρχει μόνο ένας γονέας βλέπουμε το ισχυρό δέσιμο γονέα-παιδιού, την προσωπική σταθερότητα του γονέα και τι κάλυπτε σε αυτόν η παρουσία του παιδιού στο σπίτι όλα αυτά τα χρόνια. Η ψυχοσωματική ασθένεια του γονέα εδώ έχει το νόημα της απόδοσης της έμμεσης ενοχής στο παιδί ώστε να μη φύγει και να παραμείνει σπίτι να φροντίζει τον «άρρωστο» γονέα. Με αυτό τον τρόπο, δυστυχώς, φυλακίζει το παιδί σε μία διανοητική φυλακή, μαθαίνοντάς του ότι το προσωπικό του προχώρημα, η δική του ελευθερία ισοδυναμεί με το θάνατο του γονέα, κάτι πολύ βαρύ για το ίδιο το παιδί να σηκώσει που και εκείνο με τη σειρά του, ίσως νοσήσει αργότερα με παρόμοια ψυχοσωματική ασθένεια.

 

3) Εντολές από πρόσωπα κύρους
Εάν λάβετε μια πληροφορία με τη μορφή της υπόδειξης, από ένα πρόσωπο κύρους που εμπιστεύεστε, έχετε την τάση να την υιοθετήσετε σε ένα υποσυνείδητο επίπεδο. Αν, για παράδειγμα, ένας γιατρός που εμπιστεύεστε, κάνοντας λάθος διάγνωση, σας πει ότι πάσχετε από μία ασθένεια, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, αν κρατήσετε τα λόγια του και πιστέψετε αυτό που σας πει, να νοσήσετε μέχρι να αναλάβετε την ευθύνη για να πάρετε και μία δεύτερη ιατρική γνώμη.

Παρόμοια περιστατικά βλέπουμε στα παιδιά που έχουν μία ψυχοσωματική ασθένεια, η οποία όμως αντικατοπτρίζει ένα πρόβλημα της οικογένειας. Συνήθως, ένας γονέας ή και οι δύο κάποιες φορές, απευθύνονται με επαναλαμβανόμενους, πολύ άσχημους χαρακτηρισμούς στο παιδί για προβλήματα που αφορούν τους ίδιους και δεν μπορούν να λύσουν. Το παιδί είναι το εύκολο θύμα. Επομένως, μη μπορώντας το παιδί να αντιδράσει στα πρόσωπα κύρους που είναι οι γονείς, αποδέχεται αυτές τις βαριές λέξεις, μαθαίνει να χαρακτηρίζει τον εαυτό του με αυτές, αυτοενοχοποιείται και προγραμματίζει ουσιαστικά τον εαυτό του να σηκώνει ένα τέτοιο βάρος... Η μόνη του λύση είναι η ψυχοσωματική ασθένεια που εκφράζει μία κραυγή βοήθειας.

 

4) Σκέψεις που καταλήγουν να γίνονται λαβύρινθος
Πολλοί άνθρωποι, δυσκολεύονται αφάνταστα να αποφασίσουν για διάφορα πράγματα στη ζωή τους. Οι αποφάσεις αυτές, μπορεί να ποικίλουν από μικρά, απλά πράγματα μέχρι και σημαντικές αποφάσεις ζωής. Η αδυναμία της λήψης αποφάσεων, οδηγεί σε μία εσωτερική σύγχυση: πολλές σκέψεις στριφογυρίζουν στο μυαλό οι οποίες συνοδεύονται από ακόμη περισσότερες επιλογές, οι οποίες εγκυμονούν περισσότερους κινδύνους... και τα εναλλακτικά σενάρια συνεχίζονται χωρίς σταματημό. Αντιλαμβάνεστε ότι έτσι χτίζετε ένα «νοητικό λαβύρινθο» που αν και εσείς οι ίδιοι τον έχετε κατασκευάσει, έχετε πετάξει τα σχέδια, δεν θυμάστε από που μπήκατε και δεν έχετε μαζί σας φυσικά τον μίτο της Αριάδνης για να μπορέσετε να βγείτε.

Αποτέλεσμα είναι να νιώθετε τον εαυτό σας εγκλωβισμένο μέσα σε ένα λαβύρινθο, να μην έχετε οξυγόνο και επομένως ο μόνος τρόπος για να βγείτε από αυτόν και να σταματήσετε να σκέφτεστε, είναι να εκδηλώσετε ψυχοσωματικό σύμπτωμα. Η ψυχοσωματική ασθένεια, είναι ένας τρόπος για να σας πει ότι χρειάζεστε βοήθεια καθώς ο οργανισμός σας έχει εξαντληθεί μέσα σε αυτό το δαιδαλώδες νοητικό περιβάλλον που έχετε δημιουργήσει.

 

Τι μπορείτε να κάνετε:
Μιλώντας με το γιατρό σας, θα πρέπει να αποκλείσετε πρώτα τα βιολογικά αίτια της ασθένειας. Αφού αποκλειστούν αυτά, τότε θα πρέπει να απευθυνθείτε σε ένα ψυχολόγο για να σας βοηθήσει στη διαχείριση των ψυχολογικών δυσκολιών σας.

Δώστε προσοχή στα πρώιμα σημάδια της δυσφορίας. Όσο νωρίτερα νιώσετε τη δυσκολία, τόσο πιο εύκολη θα είναι η επίλυση της από έναν ψυχολόγο. Μην αφήσετε τον εαυτό σας να αρρωστήσει για να φτάσετε μετά στο σημείο να δείτε έναν γιατρό που θα σας πει ότι χρειάζεστε ψυχολόγο. Αν παρατηρήσετε ότι το σώμα σας δεν ανταποκρίνεται και έχει εξασθενήσει πρέπει να το ακούσετε και να το φροντίσετε άμεσα για να μην επιδεινωθεί η κατάσταση.

Η κατανόηση των απαιτήσεων, των αναγκών και των επιθυμιών του εαυτού σας, είναι το πρώτο βήμα για την ανάρρωση από μία ψυχοσωματική ασθένεια. Οι ψυχολόγοι, είναι σε θέση να σας βοηθήσουν να βρείτε τη λύση και να ανακουφιστείτε από τις δυσκολίες πριν αυτές διογκωθούν.

---

Συγγραφέας: Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος MSc - Υπαρξιακός Οικογενειακός Ψυχοθεραπευτής

• Προηγούμενο
• Επόμενο