Διαφορετικοί τύποι οικογενειακών σχέσεων
Η σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού, είναι η σημαντικότερη για την εξέλιξη και την ανάπτυξη και των δύο πλευρών.
Υπάρχουν διαφόροι τύποι οικογενειακών σχέσεων που θα μπορούσαμε να διακρίνουμε. Διάφορες έρευνες έχουν καταλήξει σε τέσσερις πιο ευδικάκριτους τύπους οικογενειακών σχέσεων. Αυτοί περιγράφουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο πλευρών, γονέων και παιδιών. Οι αντιδράσεις του γονέα απέναντι στο παιδί, σχηματοποιούν την κάθε κατηγορία αλλά και η αντίδραση του παιδιού απέναντι στους γονείς, δείχνει πως ένα παιδί θα συμπεριφερθεί σε άλλους ενήλικες όταν ο γονέας δεν είναι παρόν, στην πορεία του προς την ενηλικίωση αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής.
Ασφαλής Οικογενειακή Σχέση
Αυτός είναι ο δυνατότερος και ο ιδανικότερος τύπος οικογενειακής σχέσης. Το παιδί σε αυτή την κατηγορία, γνωρίζει τι να περιμένει από τους γονείς του, μπορεί να στηριχθεί σε αυτούς και ξέρει ότι θα είναι εκεί όταν θα χρειαστεί υποστήριξη. Νιώθει ασφάλεια να παίζει δημιουργικά με άλλα παιδιά της ηλικίας του και να μπορεί να αντιμετωπίσει τις σχολικές προκλήσεις.
Οι γονείς είναι εκείνοι που φροντίζουν για τη δημιουργία αυτών των ασφαλών συνθηκών, όταν ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παιδιού και καλλιεργούν μεταξύ τους ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Του συμπαραστέκονται με τρυφερότητα όταν κλαίει, με αναγνώριση όταν ενθουσιάζεται για μία επιτυχία τους και με προστασία όταν φοβάται.
Τα παραπάνω στοιχεία δημιουργούν την ασφαλή αίσθηση στο παιδί ότι μπορεί να βασιστεί στους γονείς του. Γνωρίζει ότι βρίσκονται εκεί για αυτόν και μακροπρόθεσμα εκπαιδεύεται να αντιμετωπίζει και τους υπόλοιπους ενήλικες με ασφάλεια, εμπιστοσύνη και σιγουριά. Θα ανταποκριθεί στα καλέσματα των ενηλίκων με χαμόγελο αλλά θα συνεχίσει να παραμένει αυτόνομο εξερευνώντας τον κόσμο του.
Αποφευκτική Οικογενειακή Σχέση
Σε αυτή τη σχέση το παιδί δε νιώθει ασφαλές καθώς εκπαιδεύεται σε μία μορφή γονεϊκής ανασφάλειας και παράλληλα μαθαίνει να στηρίζεται στον εαυτό του.
Τα παιδιά που βρίσκονται σε αυτή τη σχέση, δείχνουν πιο ανεξάρτητα. Πίσω όμως από την επιφανειακή ανεξαρτησία, κρύβεται μία υποβόσκουσα απογοήτευση καθώς νιώθουν ότι δεν μπορούν να ζητήσουν βοήθεια από πουθενά. Ενδεχομένως να παρουσιάσουν αυξημένη επιθετική συμπεριφορά σε σχέση με άλλα παιδιά καθώς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο ομαδικό παιχνίδι. Η προσκόλληση με τους γονείς επιλύεται σύντομα με αποτέλεσμα να μην παραπονιούνται όταν οι γονείς φεύγουν από το σπίτι αλλά και ούτε να δείχνουν ευχαρίστηση όταν επιστρέφουν, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο ότι τους αγνοούν επιδεικτικά.
Οι γονείς εκπαιδεύουν τα παιδιά σε αυτή τη μορφή σύνδεσης, με ποικίλους τρόπους. Όταν το παιδί εκφράζει μία ανάγκη του, αργούν να ανταποκριθούν, δίνοντας δευτερεύουσα προτεραιότητα σε αυτήν. Η ικανοποίηση της τροφής, η προστασία από το φόβο, η αναγνώριση για μία επιτυχία είναι ανάγκες που καθυστερούνται να ικανοποιηθούν από τους γονείς και μάλιστα ορισμένες φορές γίνονται και με τρόπο επιδεικτικό, αυστηρό, πιστεύοντας ότι έτσι μπαίνουν σωστές παιδαγωγικές βάσεις. Αυτός όμως ο τρόπος αποξενώνει το παιδί από το οικογενειακό περιβάλλον, μαθαίνει ότι δεν μπορεί να στηριχθεί σε κανέναν γονέα του και για αυτό μαθαίνει να πατάει στα πόδια του από την αρχή. Αυτή η στάση εγκυμονεί ψυχολογικούς κινδύνους για το παιδί καθώς δεν έχει σωστή κατεύθυνση, αλλά και στήριξη όταν αποτυγχάνει.
Οι γονείς συμπεριφερόμενοι με αυτόν τον τρόπο, ενισχύουν αυτή τη μορφή σχέσης καθώς δεν μπορούν να διακρίνουν την απαιτούμενη ικανοποίηση της ανάγκης των παιδιών τους. Σε πολλές περιπτώσεις, βάζουν σε προτεραιότητα τις δικές τους ανάγκες και μετά των παιδιών τους και αυτό λέει αρκετά για τον τρόπο που έχουν επιλέξει να κάνουν οικογένεια. Άλλοι γονείς, πιστεύουν ότι με αυτό τον τρόπο, μαθαίνουν στο παιδί τους τον τρόπο για να μάθει δεξιότητες αυτονομίας και ανεξαρτησίας.
Αμφιθυμική Οικογενειακή Σχέση
Η αμφιθυμία (η συναισθηματική αναποφασιστικότητα για κάποιον ή για κάτι) είναι ένα ακόμα τύπος οικογενειακής σχέσης που μπορεί ένα παιδί να συνδεθεί με τους γονείς του. Τα παιδιά σε κατάσταση αμφιθυμίας μαθαίνουν ότι κάποιες φορές οι ανάγκες τους ικανοποιούνται ενώ κάποιες άλλες όχι. Γνωρίζοντας ποια είναι η συμπεριφορά που κερδίζει την εκπλήρωση των αναγκών τους από τους γονείς, την υιοθετούν ξανά και ξανά, αναμένοντας αυτό το συναίσθημα της ασφάλειας που όμως ορισμένες φορές τελικά παίρνουν.
Η αμφιθυμία των γονέων που καθρεφτίζεται στα παιδιά, τα κάνει να αποζητούν συνέχεια την προκόλληση με αυτούς. Μπορεί να μην επιτρέπουν στους γονείς να φύγουν εύκολα από το σπίτι στην αρχή της ημέρας και να κλαίνε αρκετή ώρα για αυτήν την αποχώρηση. Έχουν την τάση να υιοθετούν συμπεριφορά μικρότερης ηλικίας από αυτήν που είναι και να παρουσιάζονται πιο υπερ-ευαίσθητα. Κάποιες φορές μάλιστα, για παιδιά λίγο πριν το δημοτικό, μπορούν να χρησιμοποιήσουν και μωρουδίστικες εκφράσεις, καθώς προσπαθούν να κερδίσουν την προσοχή των γονιών τους. Για να είναι στο κέντρο της προσοχής, κλαίνε συχνά, απογοητεύονται και θυμώνουν εύκολα.
Οι γονείς εκπαιδεύουν το παιδί στην αμφιθυμία με διάφορους τρόπους όπως η άτακτη ανταπόκριση τους στο κάλεσμα του παιδιού. Όταν πεινάει, μπορεί να του δώσουν φαγητό αλλά μπορεί και να το ταϊσουν την ώρα που θέλουν εκείνοι, με αποτέλεσμα να μην έχει οργανωμένο ωράριο. Στον εκδηλωμένο φόβο του παιδιού, άλλες φορές το προστατεύουν και άλλες φορές το αγνοούν. Επίσης, όταν το παιδί ενθουσιάζεται για κάτι, οι γονείς δείχνουν να μην αναγνωρίζουν το λόγο και να μην μοιράζονται τον ενθουσιασμό του.
Αποδιοργανωμένη Οικογενειακή Σχέση
Ενώ τα παιδιά στους προηγούμενους τύπους σχέσεων, γνωρίζουν τι να περιμένουν από τους γονείς και πως μπορούν να το διεκδικήσουν, αν όχι και με τον καλύτερο τρόπο, στην αποδιοργανωμένη οικογενειακή σχέση, δεν είναι καθόλου προβλέψιμη η αντίδραση των γονέων τους.
Τα παιδιά που βρίσκονται σε αυτόν τον τύπο σχέσης, κάνουν πράγματα που δείχνουν να μην έχουν κανένα νόημα. Άλλες φορές μιλάνε πολύ γρήγορα χωρίς να μπορεί κάποιος να τους καταλάβει. Τα μικρότερα παιδιά ενδέχεται να σταματάνε το βηματισμό τους χωρίς να μπορεί να εξηγηθεί ο λόγος από τους γονείς. Δυσκολεύονται να καταλάβουν τα συναισθήματα των άλλων παιδιών και κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού τους, προβαίνουν σε πράξεις που μπορούν να χαρακτηριστούν μέχρι και τρομακτικές. Γενικότερα, δείχνουν διαφορετική διάθεση και συμπεριφορά από μέρα σε μέρα, με τους γονείς να μην μπορούν να ταυτοποιηθούν και να ξέρουν πως να συμπεριφερθούν.
Οι γονείς εκπαιδεύουν τα παιδιά σε αυτή τη σχέση μέσα από τη μη συχνή ανταπόκρισή στις ανάγκες τους. Αν ανταποκριθεί ο γονιός, συνήθως η απόκριση δεν είναι η ιδανική. Η σχέση των γονιών μεταξύ τους, είναι καθρέφτης για τη συμπεριφορά των παιδιών τους. Συχνά, παρατηρείται μία δυσλειτουργία στην οικογένεια ή ένα οικογενειακό πρόβλημα που «μεταφέρεται» στα παιδιά. Επίσης, υπάρχει το ενδεχόμενο ένας από τους δύο γονείς να παρουσιάζει καταθλιπτικά συμπτώματα.
Ο αποδιοργανωμένος τύπος οικογενειακής σχέσης είναι επικίνδυνος για την ψυχοσυναισθηματική εξέλιξη του παιδιού και πρέπει να λαμβάνονται άμεσα τα απαραίτητα μέτρα υποστήριξης της οικογένειας και του παιδιού για να επιλυθούν τα όποια οικογενειακά προβλήματα.
Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος - Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής
~ Επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε ραντεβού: 210 - 8085370 ή στείλτε μας μήνυμα ~
