Διαθέτεις το θάρρος και τη σοφία να έρθεις σε αντιπαράθεση με τον εαυτό σου;

Κάθε απόφαση, κρίση ή καινούρια συνθήκη, σαφώς και είναι στρεσογόνα, ακόμη και αν δεν το καταλαβαίνουμε συνειδητά. Έχουμε όμως μάθει να αντιμετωπίζουμε καθημερινά κρίσεις και να τα καταφέρνουμε. Ο εγκέφαλός μας έχει καλλιεργήσει εκείνες τις προστατευτικές διαδικασίες για να μας εξοικονομήσει χρόνο και ενέργεια, ώστε να αναζητούμε τις λύσεις στα προβλήματα και τις περισσότερες φορές να τα λύνουμε, διαδικασίες που με το πέρασμα των ετών, τις κάνουμε αυτόματα και με επιτυχία.

Παρά όμως τις δομές ασφάλειας που δημιουργούμε για να σταθεροποιήσουμε τη ζωή μας, ποτέ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι πρόκειται να φέρει το αύριο. Η ασφάλεια, η ευτυχία και η υγεία μας υπόκεινται σε μία ιδιοτροπία της στιγμής, σε ψευδαισθήσεις, στο αβέβαιο, στο απρόσμενο και το παράλογο. Μία ζωή που όσο προετοιμασμένοι και να είμαστε για να τη ζήσουμε, ουσιαστικά δεν έχουμε πραγματικά τίποτα υπό έλεγχο.

Η πανδημία του κορωνοϊού, έρχεται να επιβεβαιώσει την απουσία ελέγχου στη ζωή μας και να οδηγήσει πανικόβλητους, δικαιολογημένα, πάρα πολλούς συμπολίτες μας για λίγη ακόμη ψευδαίσθηση ελέγχου πάνω στο παράλογο της ζωής. To υπαρξιακό άγχος, διαφορετικό από το νευρωτικό, αρχίζει να διαχέεται εσωτερικά και σαν άλλος ιός δηλητηριάζει εμφανίζοντας μία απειλή για τη διάλυση του εαυτού.

Όπως γράφει και ο Rollo May, το άγχος είναι η υποκειμενική κατάσταση του ατόμου που συνειδητοποιεί ότι η ύπαρξή του μπορεί να καταστραφεί, ότι μπορεί να χάσει τον εαυτό του και τον κόσμο του, ότι μπορεί να γίνει «τίποτε».

Και αυτό το οντολογικό άγχος, ελλοχεύει μία απειλή που πλήττει τον κεντρικό πυρήνα της αυτοεκτίμησής του και της αίσθησης αυτοαξίας, που είναι η σημαντικότερη όψη της εμπειρίας του εαυτού του ως ύπαρξης. Το άγχος μπορεί να συντρίψει την ανακάλυψη της ύπαρξης, να παγώσει την αίσθηση του χρόνου, να μουδιάσει τη μνήμη του παρελθόντος και να σβήσει κάθε ελπίδα για το μέλλον.

Μέχρι τώρα νομίζαμε ότι οδηγούσαμε τη ζωή μας. Ότι όλα βρίσκονταν σε αρμονία. Κι όμως, ζώντας στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας, είχαμε βάλει αυτόματο πιλότο στη ζωή μας. Το καθημερινό πρόγραμμα μας βούλιαζε σαν σε κινούμενη άμμο, χωρίς να το καταλαβαίνουμε και εμείς καταναλώναμε φαγητό, διασκέδαση, σεξ, σχέσεις, επικοινωνία… χωρίς συναίσθημα, χωρίς ίχνος συναίσθησης της ευχαριστιακής ζωής που μπορεί να κρύβει κάθε πράξη μας.

Στον κατ’ οίκον περιορισμό και στην νέα κανονικότητα που επιβλήθηκαν σαν προστατευτικά μέτρα για την αναστολή της εξάπλωσης της πανδημίας, ερχόμαστε πλέον αντιμέτωποι με δύο πιέσεις που σφίγγουν ολοένα και περισσότερα: εξωτερικά η συνειδητοποίηση της αβεβαιότητας της ζωής που έχει μεταμορφωθεί τώρα σε έναν ιό και εσωτερικά η δυσκολία ή ακόμη και η αδυναμία συνάντησης, αναγνώρισης και αποδοχής με έναν άνθρωπο που μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε: τον ίδιο μας τον εαυτό.

Και στη μέση αυτών των πιέσεων υπάρχει ο υπαρξιακός εαυτός που καλείται να αναλάβει δράση με συναίσθηση για να μπορέσει να νοηματοδοτήσει τη ζωή του, ακόμη και όταν βλέπει ότι αυτή αλλάζει ξαφνικά ακόμη και όταν υπάρχει ένας πολύ σοβαρός λόγος.

Σε όλες μου τις κλινικές συνεδρίες έχω παρατηρήσει ότι όσο και να παρουσιάζεται δυσφορική αυτή η συνάντηση, όσο η συνθήκη μπορεί να βιώνεται στο παρόν με απόγνωση, αν εμπιστευθεί ο άνθρωπος τον εαυτό τους, θα αναδυθεί μία διαλογική δυναμική που πυροδοτεί την ύπαρξη ελπίδας: αυτή η δυναμική είναι η συναίσθηση.

Η λέξη συναίσθηση αφορά στην πλήρη επίγνωση μίας κατάστασης και του ρόλου που παίζουμε εμείς σε αυτήν, στη συνειδητοποίηση των δυνάμεών μας και στην αντίληψη του είδους των σχέσεων με τον κόσμο που μας περιβάλλει. Κρυμμένες δυνατότητες, θετικά συναισθήματα, λειτουργικές σκέψεις και αίσθηση ελέγχου έρχονται στην επιφάνεια όταν αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε πώς θέλουμε να ζήσουμε τη ζωή μας.

Η συναίσθηση είναι ο καθρέφτης που έχουμε στρέψει προς τον εαυτό μας και δεν μας δείχνει πλέον το πρόσωπο, αλλά την ψυχή μας. Δείχνει την ανθεκτικότητα, την αυτοαξία, την αυτοεκτίμηση, την αναπλαισίωση, τον ψυχολογικό και συναισθηματικό εαυτό και την αποδοχή της ίδιας της συνθήκης του εδώ-και-τώρα. Κάθε συνθήκη είναι και μία μικρογραφία της ζωής, που αν την κοιτάξουμε από μακριά, θα δούμε να αποτυπώνει την απρόβλεπτη ομορφιά της σαν ένα υφαντό που το έχουν επιμεληθεί με περίσσεια αγάπη.

Οι άνθρωποι με καλή ανατροφή έρχονται σε αντιπαράθεση με τους άλλους. Οι σοφοί έρχονται σε αντιπαράθεση με τον εαυτό τους, υποστηρίζει ο Όσκαρ Ουάιλντ.

Η συναίσθηση δεν είναι μία γραμμική διαδικασία μάθησης, ούτε μία μέθοδος διδασκαλίας. Είναι ένα προσωπικό, εσωτερικό αλλά και ταυτόχρονα αλληλεπιδραστικό ταξίδι διείσδυσης στα συναισθήματα, στις επιθυμίες, στην αποδοχή και στο ρόλο που έχουμε, και όχι που παίζουμε, στις ζωές των άλλων. Είναι το θάρρος να κοιτάξουμε μέσα μας, στον εσωτερικό αλλά και οικείο χώρο, και να αναρωτηθούμε αν αυτή η ζωή είναι αυτή που θέλουμε να ζήσουμε.

Είναι τα ερωτήματα που πάντα περνούσαν από το μυαλό μας φευγαλέα και δεν έκαναν ποτέ στάση γιατί αν τα απαντούσαμε θα μας πήγαιναν, μπορεί αυθόρμητα και με λάθος αφετηρία σε προορισμούς που δεν θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε γιατί δεν είμασταν έτοιμοι. Είναι τα θεμελιώδη ερωτήματα της ζωής:

• Πώς θα ζήσω μετά την πανδημία;
• Τι είναι αυτό που πραγματικά έχει σημασία για εμένα;
• Με ποιον τρόπο θα διεκδικήσω αυτό που πραγματικά αξίζει;
• Πώς συνδέομαι αληθινά με τους ανθρώπους που έχουν πραγματικά σημασία για εμένα;
• Ποιοι είναι εκείνοι οι άνθρωποι με τους οποίους είμαι καλά, εξελίσσομαι, γεμίζω μέσα μου;
• Πώς θα δώσω νόημα στον χρόνο που περνά από τη ζωή μου και δεν ξαναγυρίζει;

Πρόκειται για ζητήματα πιεστικά και ακόμη πιο πιεστικά για το εδώ-και-τώρα της νέας κανονικότητας αλλά πολύ ουσιαστικά για εκείνους τους ανθρώπους που λαχταρούν μία ζωή πλήρη και μεστού νοήματος και έχουν το θάρρος να έρθουν αντιμέτωποι με τις προκλήσεις που κρύβουν.

Μη βιαστείτε να τα απαντήσετε όμως, δεν έχουν εύκολη απάντηση, απλά αφήστε τα να περιπλανηθούν μέσα σας όπως εσείς περιπλανιέστε σε ένα όμορφο αλλά άγνωστο μονοπάτι στο δάσος, με περιέργεια, προσδοκία, αγωνία, χαρά και εμπιστευθείτε τη βόλτα.

---

Συγγραφέας: Χάρης Πίσχος, Ψυχολόγος MSc - Υπαρξιακός Συστημικός Ψυχοθεραπευτής

Ετικέτες: άγχος, εγκέφαλος, σκέψεις, εαυτός, ελπίδα, συναίσθηση, θάρρος

• Προηγούμενο
• Επόμενο